همین چند روز پیش که بساط اعتکاف رجبیه برپا بود از کاسب محل علت غیاب همکارش را جویا شدم که گفت به اعتکاف رفته است. سال به سال نیز بر کمیت شرکت کنندگان در اعتکاف افزوده می شود. امروز اعتکاف محدود به مجامع دانشجویی و حوزوی نمی شود. گسترده شدن عبادت اعتکاف در میان اقشار گوناگون جامعه دلالت های گوناگونی را به ذهن متبادر می کند. هر نهادی مبتنی بر نیازی تأسیس می شود. اگر این جمله رهبر انقلاب که اعتکاف نشان دهنده قدرت نهادسازی نظام است، از یک سو توانایی نظام در ایجاد و احیای یک سنت عبادی در قالب یک نهاد فراگیر را نشان می دهد، از سویی دیگر تمنا و نیازی را در بطن جامعه عیان می کند. کافی است تأمل کنیم در اینکه اعتکاف با دستورالعمل و بخشنامه مبدل به نهادی چنین فراگیر نشده است.

 اعتکاف در لغت به معنای درنگ کردن است و در اصطلاح گوشه نشینی و خلوت گزینی برای عبادت. اما مگر نه اینکه خوانده ایم لارهبانیه فی الاسلام؟ رهبانیت و دوری گزینی از دنیا با معتکف شدن چه تفاوتی دارد؟ رهبانیت ترک دنیاست ولی اراده بر اعتکاف نوعی توقف و درنگ برای بازیافتن خود در همهمه دنیاست. اعتکاف سکنی گزیدن در خانه معبود است. گویی انسان با اعتکاف به خانه خدا پناهنده می شود. اعتکاف گریز از دنیا نیست بلکه گریز از دنیاطلبی است. تجربه چند روز فراغت و عدم اشتغال به امور دنیوی است. خاصه در دنیایی که روز به روز با فراگیر شدن رسانه های گوناگون که گاه حتی به رختخواب ما نیز نفوذ کرده اند! و مجال کمتری برای خلوت برای مان باقی می گذارند، چنین خلوت داشتنی اهمیتی مضاعف دارد.

 جوامع سکولار این فراغت را از خلال شادی و مستی می جویند. اما فراغت در جامعه دینی با خلوت حاصل می شود. اما ویژگی عبادتی چون اعتکاف آن است که خلوت در جمع است. عبادتی دسته جمعی است. در میان جمع بودن منجر به تقویت اراده ها می شود. روح جمعی حاکم بر اعتکاف باعث نوعی هم افزایی در انجام عبادت است. فارغ از همه این مباحث اعتکاف نوعی تظاهرات و برافراشتن پرچم عبادت در جامعه است. معتکفین تلویحاً با خلوت خود و جدا کردن خود از جامعه زندگی دنیوی به دنیا و اهل آن کنایه می زنند. از این حیث اعتکاف، کارکردی نمادین می یابد چرا که در زمانه ای که شیطان با تمام قوا جامعه را به سمت اباحی گری و از آن فراتر افتخار و تظاهر به گناه و مخالفت با احکام الهی می خواند این تظاهر دسته جمعی به عبودیت نوعی اعلام برائت و حرکت بر خلاف جریانی است که قصد دارد روند تاریخ را حرکت به سوی سکولاریسم نشان دهد.

 این یادداشت در هفته نامه نه دی